خرده فروشی برق چیست؟

خرده فروشی برق چیست؟

خرده فروشان برق در دنیا، در زنجیره تأمین کننده ­گان و یا ارائه­ دهنده گان انرژی به مصرف­ کننده گان نهایی قرار می­گیرند. پیرو مقررات زدایی در بازار خرده فروشی برق ایران، خرده­ فروشان به عنوان نهادی واسط بین مصرف ­کنندگان و تولیدکنندگان برق معرفی شده اند.

خرید برق بصورت عمده از نیروگاه­های طرف قرارداد و فروش آن بصورت خرد از فعالیت های اصلی این شرکت ها می باشد.

شرکت های خرده فروش برق در ایران قادر هستند تا برق را در دو بستر معاملاتی بورس انرژی و قراردادهای دوجانبه در اختیار مصرف­ کنندگان قرار دهند. همچنین شرکت های  خرده ­فروش برق  با پروانه خرده ­فروشی ممتاز صادر شده از وزارت نیرو با ظرفیت معاملاتی متفاوت تا ۲۰۰۰ مگاوات برساعت صورتحساب­ها، میزان دقیق خرید و سود مشترکین را در هر دوره تحلیل کرده و در اختیار مشتریان قرار می­دهند.

خرده فروش برق کیست؟

شخص حقوقی(غیر دولتی) دارای پروانه خرده فروشی برق از وزارت نیرو میباشد که عملیات خرید برق از بازار خرده فروشی توسط شخصیت حقوقی صورت می گیرد.

مصرف کنندگان نهایی برق می توانند برق مصرفی خود را طی قراردادی از خرده فروش خریداری کنند، که از مهم ترین مزایای آن کاهش محسوس بهای برق مصرفی می­باشد.

فعالیت خرده‌فروشی برق در ایران با نخستین دستورالعمل خرده‌ فروشی به تاريخ ۱۳۹۳ آغاز شد. بر اساس این دستورالعمل شرکت‌های خرده فروشی برق اختیاراتی دارند که در ادامه آمده است.

خرده فروشی در بازارهای برق دنیا

در کشورهای انگلستان،آلمان، استرالیا، نوردیک (کشورهای دانمارک،فنلاند،نروژ،سوئد،ایسلند) همگی دارای بازار خرده فروشی برق هستند. خرده فروش حد واسط بین شرکتهای توزیع برق و مصرف کنندگان است و مصرف کنندگان نهایی برق مورد نیاز خود را از شرکتهای خرده فروشی خریداری می­کنند.

پروانه خرده فروشی برقدر ایران:

اجازه نامه ای است که از طرف وزارت نیرو به منظورخرید انرژی الکتریکی و فروش آن برای مشترک صادر می شود.

•     مطابق با دستورالعمل خرده فروشی، خرده فروشان افراد حقوقي غيردولتي و از جمله شرکت‌های بازرگانی هستند كه مجوز دسترسي به شبكه‌اي كه مصرف‌كننده به آن متصل است را داشته و به عنوان واسطه عمل می‌کنند. 
  •    با توجه به مفاد دستورالعمل اجرایی پروانه خرده‌فروشی برق، مدت اعتبار پروانه صادره از سوی وزارت نیرو از تاریخ صدور برابر با یک سال شمسی است. 
•     موضوع فعالیت شرکت متقاضی دریافت پروانه خرده‌فروشی برق (مندرج در اساسنامه) نیز ‌باید مرتبط با تجارت و بازرگانی برق (خرده‌فروشی برق) باشد. 
•     دارنده پروانه متعهد می‌شود هزینه خدمات جابجایی برق را وفق دستورالعمل «مدیریت یارانه متقاطع و جابجایی برق در شبکه» به مالک شبکه مربوطه (دارنده مجوز از وزارت نیرو) و یا سایر شرکت‌هایی که توسط وزارت نیرو تعیین می‌شوند، به موقع و حسب مورد پرداخت/دریافت کند. 
•   دارنده پروانه متعهد می‌شود در فروش برق از ساختارهای تعرفه مصوب وزارت نیرو تبعیت کند.
• میزان ظرفيت فروش انرژی الکتریکی که در پروانه خرده‌فروشی برق مورد موافقت قرار خواهد گرفت، با توجه به امتیاز توان مالی متقاضی محاسبه می‌شود. 

در حال حاضر  شرکت هایی که دارای پروانه خرده فروش معتبر از وزارت نیرو هستند در دوره اعتبار پروانه و با رعایت سقف انرژی پروانه مورد نظر دارای اختیارات زیر می باشند:

۱.    فروش انرژی الکتریکی به مصرف‌كنندگان نهايي صنعتی بالای ۵ مگاوات طرف قرارداد خود 
۲.    خرید و فروش برق در بورس انرژي 
۳.    خرید و فروش حقوق و منافع ناشی از بهره برداری از ظرفیت نیروگاه

شیوه ارزیابی و طبقه بندی شرکت های خرده فروش

(منبع https://pep.moe.gov.ir/)

به منظور ساماندهی فعالیت شرکت های خرده فروش، دارندگان پروانه خرده فروشی بر اساس شاخص های ذیل به چهار طبقه تقسیم میشوند که عبارتند از:

• خرده فروشان دارای رتبه ممتاز (ظرفیت مبادله همزمان، حداکثر 2000 مگاوات)
• خرده فروشان رتبه الف (ظرفیت مبادله  همزمان، حداکثر 600 مگاوات)
• خرده فروشان رتبه ب (ظرفیت مبادله همزمان، حداکثر 200 مگاوات)
• خرده فروشان  رتبه ج (ظرفیت مبادله همزمان، حداکثر 50 مگاوات)

وزارت نیرو بر مبنای معیارهای زیر نسبت به تعیین امتیاز هر متقاضی وارائه رتبه اعتباری خرده فروشی به وی اقدام می کند.

• سرمایه ثبت شده شرکت ( 10 امتیاز)
• سابقه و تخصص هیات مدیره و مدیر عامل (15 امتیاز)
• سابقه فعالیت شرکت به عنوان خرده فروش (15 امتیاز)
• ظرفیت استفاده از مجوز خرده فروشی صادر شده (20 امتیاز)
• تعداد مشترکین تحت پوشش (15 امتیاز)
• حوزه جغرافیایی فعالیت شرکت (5 امتیاز)
• توانایی مالی  (20 امتیاز)

 شیوه رتبه بندی متقاضیان

امتیاز مورد نیاز برای کسب رتبه شرکت های متقاضی خرده فروشی بر اساس جدول زیر تعیین می شود:

روش های فروش برق در بازار

۱-بازار عمده فروشی برق

در بازار عمده فروشی، مالکین نیروگاه­ها برق تولیدی خود راجهت فروش در بازار ارائه می­نماید. بازار برق ایران با ابلاغ آیین نامه  « تعیین روش، نرخ و شرایط خرید و فروش در شبکه برق کشور» توسط وزیر وقت نیرو در تاریخ ۱۳۸۲/۰۸/۰۱ با دو هدف عمده شفاف سازی هزینه ­ها و افزایش بهره وری اقتصادی راه اندازی گردید و از این تاریخ رقابت در بازار عمده فروشی برق در کشور آغاز شد. مشارکت در بازار عمده فروشی برق مستلزم اتخاذ استراتژی­های بهینه قیمت دهی در مواجهه با نوسانات قیمت در طول سال می باشد.

۲-قراردادهای دو جانبه

قراداد دوجانبه فروش برق جهت فروش مستقیم برق بدون واسطه از خرده فروش یا نیروگاه منعقد میگردد.

قرارداد دوجانبه تحت نظارت مستقیم بهره ­بردار مستقل بازار برق (شرکت مدیریت شبکه برق ایران) ثبت شده و قابلیت انعطاف بسیار بالایی دارد.

به موجب مصوبه هیات وزیران، موضوع تسهیل امور مربوطه به اتصال به شبکه،ترانزیت انرژی الکتریکی و تضمین تحویل برق و پشتیبانی قراردادهای دوجانبه از جمله تعهدات وزارت نیرو به شمار می رود.

کلیه مشترکین صنعتی با دیماند بالای ۵ مگاوات موظف به تامین برق خود از طریق قراردادهای دوجانبه ویا سایر روش های متداول در بورس انرژی می باشند. لذا موضوع انغقاد قراردادهای دو جانبه از پشتوانه ها و حمایت های قانونی لازم برخوردار می باشد.

اهم مزایای قراردادهای دوجانبه برای مشترکین صنعتی :

• کاهش چشم گیر هزینه های برق مصرفی صنایع
• امکان پرداخت توافقی و منعطف
• تضمین دریافت برق به صورت پایدار و مطمئن توسط شرکت مدیریت شبکه برق ایران، حتی در صورت عدم تولید انرژی توسط نیروگاه به دلایلی نظیر تعمیرات، خروج خروج اضطراری و محدودیت واحد تولیدی
• قرار گرفتن مشترک صنعتی در اولویت آخر اعمال مدیریت مصرف( خاموشی)

      فروش دو جانبه خارج از بورس انرژی ( قراردادهای ترانزیت)

در این روش حداقل به یک سال برق مورد نیاز مشترک صنعتی توسط عرضه کننده مطابق قرارداد فی مابین تامین خواهد شد که این امر مستلزم ارسال ترانزیت برق به همراه مدارک لازمو اخذ تاییدیه از شرکت مدیریت شبکه برق ایران می­باشد. از ویژگی های این روش، آشکار نشدن جزئیات قرارداد خصوصا قیمت توافقی فی­مابین عرضه کننده و مشترک صنعتی برای سایرین و نیز عدم وجود انعطاف در نغییر حجم و مدت زمان معامله می­باشد.

۳-بورس انرژی

فروش دو جانبه در قالب بورس انرژی:

این روش مستلزم اخذ کد معاملاتی از بورس انرژی توسط هریک از طرفین می باشد و معاملات در قالب «بازار فیزیکی بورس انرژی» صورت خواهد گرفت. از ویژگی های این روش می توان به ثبت جزئیات معامله در تابلوی بورس انرژی  انعطاف پذیری در حجم و مدت زمان عرضه برق( برای نمونه دوره های تحویل هفتگیُ ماهانه یا فصلی) اشاره نمود.

بورس انرژی به عنوان یک بورس کالایی است که امکان انجام معاملات حامل‏های انرژی و اوراق بهادار    مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. حامل های انرژی شامل نفت، گاز، برق و سایر حامل‎های انرژی است. بورس انرژی ایران در اسفند ماه سال ۹۱ با هدف ایجاد بازاری شفاف کارآمد با نقد شوندگی و رقابت پذیری بالا، کشف قیمت منصفانه و انحصار زدایی در بازار معاملات بخش انرژی تشکیل شد.

ممیزی انرژی صنعتی

 شرکت خدمات انرژی تانیر در خصوص ممیزی انرژی با بررسی فرایند تولید تجهیزات ، راه حل های کارآمد و اقتصادی را ارائه می دهد.

موارد زیر از مزیت های این طرح می باشد:

• افزایش راندمان خط تولید
• کاهش هزینه های پرداختی قبوض انرژی
• تشخیص نقاط ضعف خط تولید ، تجهیزات و بهبود آن
• کاهش آلاینده های زیست محیطی

مزایای خرید از بازار خرده فروشی

• ایفای نقش به عنوان تامین کننده مالی برای نیروگاه ها و مصرف کنندگان
• امکان خریدهای عمده از نیروگاه توسط خرده فروش
• انعطاف پذیری در تحویل برق خریداری شده توسط خرده فروشان
• داشتن تجربه کافی در زمان، میزان و نوع خرید انرژی
• امکان پوشش ریسک ناشی از کاهش یا عدم مصرف مشترکین
• امکان تنوع بخشی در روشهای پرداخت
• حذف ریسکهای مربوط به حضور مستقیم در بورس
• خرده فروشان، خریداران حرفه ای و مجرب هستند

ولی با وجود تمام مزایای خرده فروشی، این روش هنوز جایگاه خود را در ایران به دلایل متعددی باز نکرده است. امید است در سالهای آینده با رفع موانع و مشکلات فوق شاهد گسترش خرده فروشی برق در ایران باشیم.